Merhaba arkadaşlar, Devrelerimizin vazgeçilmez elemanlarından biri olan direnç nedir biraz inceleyelim isterseniz.
Direnç Nedir?
Direnç, bir şeye karşı gösterilen zorluk demektir. Devre elemanı olan direnç, elektrik akımına karşı zorluk göstererek akım sınırlaması yapan, gerilimi bölen elemandır.
Direncin Birimi ohm (Ω)’dur. R ile gösterilir.
Direnç Ne İşe Yarar?
- Devreden geçen akımı sınırlayarak belli değerde tutar.
- Devrenin besleme gerilimini böler.
- Hassas yapılı devre elemanlarının aşırı akıma karşı korunmasını sağlar.
- Isı enerjisi elde etmek için kullanılabilir.
- Her devre elemanı belirli voltaj aralıklarında çalışır,dirençler elektrik enerjisinin bir kısmını kendileri kullanarak devrenin her noktasında gerekli değerlerde voltaj ya da akım olması için konur.
Renk Kodları ile Direnç Değeri Hesaplama
Direnç üzerinde gördüğümüz renkli bantlar Katsayı,Çarpan ve Toleransı ifade etmektedir.Bu renkler sayesinde ölçüm yapmadan direnç değerlerini hesaplayabiliriz.
(Not: 4 bantlı bir direnç için hesaplamadan bahsedeceğiz.Bant sayısı artar ise katsayıyı arttırmanız yeterli olacaktır.)
- 1. ve 2. Bant Katsayıyı
- 3. Bant Çarpanı
- 4.Bant ise Toleransı ifade etmektedir.
İlk iki bandın rakamlarını yanyana yazarak, 2 basamaklı bir sayı elde ediyoruz. Üçüncü banttaki renk ise bize direncin çarpanını vermektedir. Direncin değerini bulmak için, ilk iki banttan elde ettiğimiz 2 basamaklı sayı ile üçüncü banttan elde ettiğimiz çarpanı birbiriyle çarpmamız gerekiyor.(Çarpan = 10^Rakam)
Direnç Değeri=(2 basamaklı sayı)×Çarpan
İsterseniz örnek olarak devrelerimizde çok sık kullandığımız 10K direncimizi hesaplayalım.İlk rengimiz kahverengi,tablodan baktığımızda değerini 1 görüyoruz.İkinci rengimiz siyah,onun da değeri 0. Turuncu olan bant ise bizim çarpanımız olacak.Turuncu tabloda 3 değerine sahip,10^3 ile çarpanımızı 1000 buluyoruz.Buda kilo ohm mertebesidir.Kısa “k” ile gösterebiliriz. Toleransımız ise altın rengi,onun ise değeri +/- % 5’dir.
Diren Değeri = 10K +/- % 5
OHM Kanunu
Akım, gerilim ve direnç arasındaki ilişki Ohm yasası ile hesaplanır.Alman fizikçi George Simon Ohm tarafından 1827 yılında bulunan Ohm yasası elektriğin temel yasalarındandır.Ohm Kanunu’na göre, bir direncin terminalleri arasındaki potansiyel farkı ile üzerinden geçen akım doğru orantılıdır. V potansiyel farkını, I direnç üzerindeki akımı ve R direnci gösteriyorsa, bu üç değer arasındaki ilişki
V = IR
formülü ile gösterilir.Potansiyel farkının birimi Volt (V), akımın birimi Amper (A) ve direncin birimi Ohm (Ω)’dur.
Eğer, R değerini bulmak istiyorsak, üçgende R’yi kapattığımızda üstte V altta ise I’yı görüyoruz ve aralarındaki çizgi bölüm işaretine benziyor. Yani R değeri V/I’ya eşit oluyor. Benzer şekilde, I’yı bulmak istiyorsak, I’nın üzerini kapatıp, V/R formülünü görüyoruz. V’yi bulmak için tepeyi kapattığımızda, I ve R yan yana kalıyor, yani çarpımları oluyor. Kısacası V = IR’yi hatırlamamız yeterlidir.
Direnç Çeşitleri
Direnç türü bakımından sabit direnç ve ayarlı direnç olarak iki kısımda incelenebilir.
Sabit Değerli Dirençler
Devre akımını ya da gerilimini belirli bir değerde sabitlemek gerektiği durumlarda kullanılırlar. Bu yüzden sabit direnç türlerinde, direnç değeri değişmez.
Karbon Dirençler: Kömür tozu ve recine tozunun eritilmesi sonucu elde edilen sabit direnç türüdür. Karbon dirençler MΩ değerlerine kadar üretilmektedir. Elektronikte devrelerde en sık kullanılan direnç modelidir.
Telli Dirençler:Sıcaklıkla değerinin değişmemesi ve yüksek akımlara karşı dayanıklı olması için üretilen direnç türüdür. Telli dirençler yapı olarak, Nikel-Krom, Nikel-Gümüş yada konstantan karışımlarından oluşmaktadır. Telli dirençler, 10Ω – 100KΩ aralıklarında 30W gücü dayabilecek kapasitede üretilirler.
Film Dirençler:Film dirençler şerit şeklide bir yalıtkan gövde etrafında sarıldıklarından dolayı film direnç olarak tanımlanmışlardır.
Ayarlı (Değişken Değerli) Dirençler
Ayarlı direnç çeşitlerinde, direnç üretilirken farklı iki aralıktaki direnç değeri boyunca ayarlanabilecek şekilde üretilirler. Böylece ayarlı direncin bağlandığı noktanın gerilimi ya da bağlandığı noktadan geçen akımı ayarlama olanağı olur.
Reosta: İki farklı bağlantı ucu ve bir değişken kolu vardır. Bu kol yardımıyla reostanın direnç değeri artırılır yada azaltılır.
Potansiyometre: Genel olarak üç bacaklı olmaktadırlar. Bu bacakların ikisi iç yapısında sabit fakat üçüncü bacak ise iç yapısında hareketli bir yapıya sabittir. İşte bu hareketli yapı sayesinde sabit diğer iki bacaktan sürekli değişen bir voltaj çıkışı alabilmek mümkün hale gelmektedir.
Trimpot: Bu ayarlı direnç türü potansiyometre ile aynı yapıdadır. Farkı ise trimpot tornavida ile ayarlanır. Ayrıca trimpot ön ayar amaçlı kullanılmaktadır. Bu yüzden bir kez direnç değeri ayarlandıktan sonra direnç değeri sabit kalır.
Ortam Etkili Dirençler
Direnç değeri çeşitli doğa olayları neticesinde değişen dirençlere “ortam etkili direnç” denir. Üzerine uygulanan ısı, ışık ve gerilim gibi etkilerle direnç değişimi sağlanır.
Işık Etkili Dirençler (LDR): Üzerine düşen ışık şiddetiyle ters orantılı olarak direnci değişen devre elemanlarıdır. Ldr hakkında detaylı anlatım için tıklayabilirsin.
Isı Etkili Dirençler (NTC,PTC): Gövde sıcaklığı yükseldikçe direnci yükselen ve gövde sıcaklığı düştükçe de direnci düşen dirençlere PTC (Positive Temperature Coefficient) olarak adlandırılır.Gövde sıcaklığı düştükçe direnci yükselen ve gövde sıcaklığı yükseldikçe de direnci düşen dirençlere NTC (Negative Temperature Coeffcient)’olarak adlandırılır.
Bu yazımız ile direnç nedir sorusuna cevap bulmuş olduk. Kondansatör nedir yazımız için tıklayabilirsiniz. 🙂
